جهانی‌سازی، بین‌المللی‌سازی آموزش عالی و ورود دانشجو به ترکیه: مروری بر سیاست‌ها و روندها
ناشر: مرکز سیاست مهاجرت آنکارا
سال: 2018
معرفی ناشر: مرکز سیاست مهاجرتِ دانشگاه آنکارا یلدریم بیازیت، در سال 2015 به‌منظور پایش و رصد، پژوهش و انتشار گزارش در حوزه مهاجرت تأسیس شد.
گزارش در ابتدا به بحث جهانی‌سازی و بین‌المللی‌سازی و تفاوت آن‌ها می‌پردازد و به لزوم وجود سیاست‌های بین‌المللی‌سازی برای مقابله با جهانی‌سازی (غربی‌سازی) اشاره می‌کند.
جهانی‌سازی فرایند استاندارد شدن فرهنگ و نظام تولید جهانی به دلیل توسعه ارتباطات انسانی است. در این فرهنگ جدید، اولویت بر کارایی، رقابت‌پذیری و یکسان‌سازی است و تفاوت‌های محلی ارزشی ندارند. جهانی‌سازی ازنظر وسعت، شدت، سرعت بسیار تأثیرگذار است و باعث دگرگونی عظیمی در روابط و تعاملات اجتماعی یک کشور و کالایی شدن آموزش عالی می‌شود.
بین‌المللی‌سازی، در راستای مقابله با تأثیرات منفی جهانی‌سازی بوده و مستلزم تغییر ساختار کلان اجتماعی (انتظارات اجتماعی، مقررات ملی و روابط بین‌المللی) به‌صورت هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده است. بین‌المللی‌سازی به روابط دولت-ملت‌ها و تفاوت‌های فرهنگی احترام می‌گذارد و در برابر یکسان‌سازی مقاومت می‌کند. مؤسسات آموزش عالی نیز باید بر اساس جغرافیا، اقتصاد و فرهنگ، تاریخ خود درگیر بین‌المللی‌سازی شوند و به‌عنوان عوامل تغییر در سطح جهانی، ملی و محلی به فعالیت بپردازند. این سیاست‌ها به سنت همکاری، تعامل و ارزش‌های اصیل دانشگاهی پایبند هستند.
ترکیه در سی سال گذشته، شاهد ظهور اقتصاد جهانی، کالایی شدن آموزش عالی و رقابت شدید جهانی بین دانشگاه‌ها برای جذب دانشجویان و اساتید بین‌المللی بوده است. پیوستن به پیمان تجاری گات (GATS) در سال 1995؛ و تعهد شورای آموزش عالی ترکیه (CoHE) برای خصوصی‌سازی و تجاری‌سازی آموزش عالی (دریافت شهریه، ایجاد دانشگاه‌های کارآفرین و آموزش فنی و حرفه‌ای) به‌‌دلیل دریافت وام از بانک جهانی، همچنین امضای بیانیه بلونیا در سال 2001، در راستای جابجایی آسان‌تر دانشجویان و اساتید و پیوستن به حوزه آموزش عالی اتحادیه اروپا (EHEA)، از جمله مهمترین عوامل موثر در جهانی‌سازی آموزش عالی ترکیه بوده است. این کشور با سرمایه‌گذاری عظیم در نظام آموزش عالی خود (بین‌المللی‌شدن 129 دانشگاه و 77 بنیاد) توجه زیادی به رشته‌های فنی مهندسی برای حل مشکلات صنعتی خود دارد. موارد زیر به‌عنوان عوامل چالش‌برانگیز آموزش عالی ترکیه ذکر گردیده است:
- افزایش جمعیت ترکیه و رشد جمعیت زیر 15 سال به عدد 19 میلیون نفر؛
- مسائل ناشی از نابرابری در آموزش عالی؛
- خصوصی‌سازی، مقررات زدایی به نفع بازار و کاهش توجه به آموزش عالی عمومی؛
- توجه به پژوهشهای بازارپسند؛
- اولویت دادن به مقاله. ترکیه در سال 2018 رتبه 20 در (H-index) را داشته است؛
در بخش سوم، اهمیت بین‌المللی‌سازی آموزش عالی را از جنبه‌های منافع اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بررسی می‌شود و سازمان‌ها و نهادهای اثرگذار در ترکیه معرفی میگردد مهمترین دلایل ترکیه برای جذب دانشجوی بین‌المللی موارد زیر هستند.
- گسترش اتحادهای راهبردی: این کشور قصد دارد روابط خود با کشورهای عربی، آفریقایی، حوزه بالکان و اروپا، آسیای مرکزی، خاورمیانه و قفقاز را گسترش دهد؛
- موضوعات تجاری: نیاز روزافزون به کارگر ماهر و سرمایه انسانی جهانی و پرورش نیروهای بااستعداد برای رفع نیازهای داخلی ترکیه ضروری است؛
- مزایای ملی و بین‌المللی: مزایای علمی، اقتصادی و نظامی گوناگون، پژوهشهای بهتر و باکیفیت‌تر، آموزش بهتر زبان انگلیسی، ارتباط با نخبگان دیگر کشورها
- ارتباطات سیاسی: استفاده از آموزش عالی به‌عنوان ابزار دیپلماتیک و ارتباطات دوستانه؛
- توسعه فرهنگی و اجتماعی: از بین بردن کلیشه‌های قومیتی و فرهنگی، گسترش زبان، تاریخ و فرهنگ ترکی و…
ترکیه در سال 2003 به برنامه تبادل اراسموس پیوست و در سال 2011 نیز یک برنامه تبادل دانشجو به نام مولانا ایجاد کرد. این کشور مزیت «بورسیه» را برای برندسازی و بازاریابی به‌خوبی درک نموده است. وزارتخانه‌های امور خارجه، آموزش، دفاع، کار و تأمین اجتماعی، امور اتحادیه اروپا، مرکز آموزش و جوانان اتحادیه اروپا، اقتصاد، توسعه، شورای عالی ترک‌های خارج از کشور (YTB) و مؤسسه یونس امره در طرح‌های برندسازی مشارکت دارند و سیاست‌های پویایی جهت جذب مهاجران ماهر، تسهیل مجوز اشتغال و کوتاه کردن فرایند کنترل و بازرسی تدوین کرده‌اند. همچنین این کشور در سال 2013 یک سایت جامع به نام Study in turkey ایجاد نمود.
علاوه بر بورسیه‌های مختلف دانشگاهی و بنیادهای مختلف عمومی دو بورسیه دولتی نیز دارد:
- بورسیه ترکیه (TS): این بورسیه در سال 1992 بر اساس «طرح بزرگ دانشجویی» و پس از سقوط شوروی ایجاد شد (اکنون به‌نام YTB شناخته می‌شود.) تا از کشورهای آذربایجان، قرقیزستان، ترکمنستان و ازبکستان جذب دانشجو داشته باشد. درحالی‌که در سال 2008، تنها 8 هزار درخواست پذیرش از 50 کشور دریافت کرد اما با استفاده از برندسازی و بازاریابی در سال 2018 این عدد به 122 هزار درخواست از 175 کشور رسیده است.
- بورسیه شورای علم و فناوری ترکیه (TUBITAK): این بورسیه پژوهشگران، دانشجویان کارشناسی و تکمیلی را تأمین مالی می‌کند و به‌ویژه برای کشورهای با درآمد پایین و مدال‌آوران المپیادی رشته‌های ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و علوم اطلاعات طراحی شده است.
در فصل 4 گزارش، سیاست‌های «منطقه‌ای گرایی» ترکیه توضیح داده می‌شود. منطقه‌گرایی باعث یکپارچگی، هماهنگی، همگرایی در سطح کشورهای یک منطقه می‌شود. نزدیکی تاریخی و فرهنگی و هزینه‌های کم سفر ازجمله دلایل موفقیت منطقه‌گرایی است. پیمان بلونیا، شبکه دانشگاهی کشورهای جنوب شرق آسیا (AUN) که توسط ASEAN ایجادشده است و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) مثالهایی از منطقه‌گرایی هستند.
منطقه MENA دارای موقعیت جغرافیایی ممتاز، بازارهای بزرگ، جمعیت جوان و مزیتهای نسبی گوناگونی است و پتانسیل بسیار زیادی برای رشد دارد و ترکیه میتواند از طریق همکاری در زمینه‌های مختلف ازجمله آموزش عالی از آن‌ها بهره‌مند شود.
روابط ترکیه و کشورهای آفریقایی در دو دهه گذشته در همه زمینه‌ها توسعه‌یافته است. اعلام سال 2005 به‌عنوان «سال آفریقا» توسط دولت ترکیه، «اجلاس همکاری ترکیه و آفریقا» در سال 2008؛ «سند استراتژی آفریقا» در سال 2010؛ و «برنامه گسترش آفریقا» در سال 2015 بدین منظور بوده است. هدف این برنامه‌ها ایجاد فرصت‌هایی برای آموزش عالی ترکیه در راستای آموزش کادر علمی، اداری و فنی کشورهای آفریقایی (ازجمله تونس، الجزایر، مراکش، جیبوتی، سودان و رواندا) است.
گروه «بین‌المللی سازی دانشگاه‌های پژوهشی ترکیه (ITRU)» نیز که از پنج دانشگاه (بیلکنت، بغازیچی، کوچ، فنی خاورمیانه و سابانچی) تشکیل‌شده است به‌دنبال هم‌افزایی فعالیت‌ها برای بهبود کیفیت نظام آموزش عالی ترکیه هستند و در جستجوی یافتن راه‌حل‌هایی برای مشکلات فرآیند بین‌المللی‌سازی فعالیت‌های آموزشی، یادگیری، پژوهشی و مدیریتی است. بخش 5 گزارش، دودسته توصیه‌های سیاستی برای مؤسسات آموزش عالی ارائه می‌دهد. یکی در سطح کلان و راهبردی؛ و دیگری در سطح خرد و متوسط در مورد شیوه‌های مدیریت دانشگاه و سازمان‌دهی کلاس درس.
متن کامل گزارش:
