بازار جذب دانشجویان بینالمللی در جهان (یادداشتی بر بخش اول کتاب تحصیل در این سوی مرزها)
ناهیدصادقی-پژوهشگر برنامه آفاق
یادداشت زیر در تاریخ پنجشنبه 11 شهریور1400 در بخش اندیشه و تاریخ روزنامه سازندگی به چاپ رسیدهاست.
کتاب «تحصیل در این سوی مرزها» خروجی پژوهشی است از امیرحسین چیتساززاده در باب بازار جذب دانشجویان بینالمللی و جایگاه ایران در این حوزه، که دارای 7 بخش است و توسط انجمن دیاران منتشر شدهاست. این کتاب تلاش کردهاست با بررسی و مقایسهی سیاستهای کشورهای موفق در زمینه جذب دانشجویان بینالمللی فرصتهای بالقوه ایران در جذب دانشجویان بینالمللی و موانع و چالشهای موجود را مورد مطالعه قرار دهد. در بخش اول این کتاب، بازار جهانی دانشجویان بینالمللی بررسی شدهاست.
طبق یافتههای این کتاب براساس آمارهای ارائه شده از سازمان جهانی مهاجرت و سایت یونسکو، دانشجویان بینالمللی 3/2 درصد از جمعیت کل مهاجران در جهان را تشکیل میدهند و این تعداد از سال 2000 تا به امروز بیش از دو برابر شده است.
تعداد دانشجویان بینالمللی از 1/4 میلیون نفر در سال 2010 به 6/5 میلیون نفر در سال 2020 رسیده است. پیشبینی میشود که در صورت تداوم رشد سالیانه 1/5 درصدی در جمعیت دانشجویان بینالمللی، تعداد آنها تا سال 2030 دو برابر شود و به 2/10 میلیون نفر و از سهم 3/2 درصداز جمعیت به حدود 4 درصد برسد.
مقایسه مقاصد جذب دانشجوی بینالمللی از سال 2000 تا 2020:
مطابق نمودار بالا، طی سالهای 2000 تا 2020، بازار جابهجایی دانشجویان بینالمللی بزرگتر شده است و مقاصد اصلی دانشجویان بینالمللی دستخوش تغییراتی شدهاند. برخی از کشورها همچون ایالت متحده آمریکا، بریتانیا، استرالیا، فرانسه، آلمان، ژاپن و اسپانیا از دیرباز جزو مقاصد محبوب دانشجویان بینالمللی برای تحصیل بودهاند. اکنون کشورهایی مانند چین، کانادا و روسیه از مقاصد نوظهور دانشجویان بینالمللی هستند و در دو دههی اخیر توانستهاند سهم قابلتوجهی از این بازار را از آن خود کنند به طوری که این سه کشور در سال 2020 به ترتیب رتبههای سوم، چهارم و هفتم را در میان کشورهای اصلی میزبان دانشجویان بینالمللی کسب کردهاند. با این وجود، کشورهای بلژیک و اتریش جایگاه خود را در رقابت با سایر مقاصد دانشجویان بینالمللی از دست دادهاند و دیگر در میان ده کشور اصلی دانشجو پذیر جهان نمیباشد.
کشورهای آمریکا، بریتانیا و آلمان نیز بهنسبت رشد منفی در جذب دانشجویان بینالمللی داشتند. زیرا سیاستهای جذبی و یا بالعکس سیاستهای دفعی در بازار جذب دانشجویان بینالمللی بسیار تاثیرگذار است. بهطور مثال سیاستهای مهاجرتی رییس جمهور سابق آمریکا در رابطه با ورود دانشجویان مسلمان به کشور و یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در میزان جذب دانشجویان بینالمللی در این کشورها در دههی اخیر در میزان کاهش جذب دانشجوی بینالمللی تاثیر داشته است. در مقابل کشورهایی چون استرالیا، ترکیه و چین و… با اتخاذ سیاستهای مناسب در راستای جذب دانشجویان بینالمللی و برنامهریزی برای آن توانستهاند منافع مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی کشورهای خود را بالا ببرند.
ردیف | نام کشور | تعداد دانشجویان بین المللی | درصد رشد از سال 2013 |
1 | ایالات متحده آمریکا | 987314 | 25.86 |
2 | بریتانیا | 452079 | 8.49 |
3 | استرالیا | 444514 | 77.90 |
4 | آلمان | 311738 | 58.55 |
5 | روسیه | 262416 | 35.53 |
6 | فرانسه | 229623 | 0.43 |
7 | امارات متحده عربی | 225339 | 251.44 |
8 | کانادا | 224548 | 48.47 |
9 | چین | 201177 | 85.90 |
10 | ژاپن | 182748 | 34.57 |
11 | ترکیه | 125138 | 130.13 |
12 | آرژانتین | 109226 | 19.46 |
13 | ایتالیا | 106611 | 29.30 |
14 | هلند | 104015 | 50.87 |
15 | مالزی | 81953 | 17.76- |
16 | جمهوری کره | 84749 | 52.60 |
17 | اتریش | 75258 | 6.22 |
18 | عربستان سعودی | 73977 | 2.01 |
19 | اسپانیا | 70912 | 25.82 |
20 | لهستان | 54354 | 95.75 |
جدول بالا نشان میدهد کشورهای امارات متحده عربی، ترکیه، لهستان و چین بیشترین میزان رشد در جذب دانشجوی بینالمللی را داشتهاند. ترکیه بهعنوان کشوری در حال توسعه در دو دههی اخیر با بکارگیری سیاستهای مناسب در راستای جذب دانشجویان خارجی و بازگرداندن و یا بازبهرهمندی از دانشجویان بینالمللی خارج از کشور همانند کشور ایتالیا، توانسته منافع خود را از فرآیند چرخش نخبگان افزایش دهند.
به نقل از سایت istatistik.yok.gov.tr تعداد دانشجویان خارجی در ترکیه که در سال 2013، 48 هزار و 154 نفر بوده است، که این تعداد در سال 2020-2019 به 185 هزار و 74 نفر رسیده است. و تعداد دانشجویان خارجی فارغ التحصیل شده از دانشگاهها 12 هزار و 562 نفر است. درواقع تراز دانشجویان بینالمللی ترکیه از سال 2012 مثبت شده و سهم دانشجوپذیری ترکیه نسبت به سهم دانشجوفرستیاش بیشتر شده است.
بررسـی کشـورهای دانشجوفرسـت از نظر تعداد دانشــجویان بینالمللی
بررسی آمارها در کشورهای دانشجو فرست و مناطقی که بیشترین رشد در ارسال دانشجویان بینالمللی داشتند به منظور تعیین بازارهای هدف جذب دانشجویان بینالمللی مهم وقابل توجه است. تعداد دانشجویان در خارج از کشور بین سالهای 2000 تا 2018 میلادی در آسیا و کشورهای عربی رشد بالایی داشتهاست، مهمترین کشورهای دانشجوفرست (چین و هند) در آسیای شرقی قرار دارند و در نتیجه 30 درصد از کل جمعیت دانشجویان بینالمللی در جهان (حدود 5/1 میلیون نفر) از کشورهای شرق آسیا و اقیانوسیه تأمین میشوند.
در جدول زیر درصد رشد میزان دانشجوفرستی تا سال 2018 در کشورهای مختلف را مشاهده میکنید.
ردیف | نام کشور | تعداد دانشجویان بین المللی | درصد رشد تا سال 2018 |
1 | چین | 993367 | 38.08 |
2 | هند | 377055 | 96.74 |
3 | آلمان | 122538 | 1.68 |
4 | ویتنام | 108527 | 93.88 |
5 | جمهوری کره | 101774 | 10.61- |
6 | فرانسه | 99488 | 29.79 |
7 | ایالات متحده آمریکا | 84349 | 11.50 |
8 | قزاقستان | 83503 | 54.14 |
8 | عربستان | 77406 | 3.23 |
10 | نیجریه | 76338 | 19.46 |
تاثیر اقتصادی جذب دانشجویان بینالمللی
در بحث اقتصادی جذب دانشجویان بینالمللی، از اقتصاد دانش بنیان و سرمایه انسانی به عنوان عامل مهم رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته یاد میشود. در کشورهای آمریکا، کانادا و استرالیا رشد مداوم دانشجویان بینالمللی، تاثیر شگرفی بر درآمد سالانه این کشورها داشته است و با توجه به فرآیند جهانیشدن و بینالمللی شدن آموزش، رقابت زیادی در بازار جهانی برای جذب دانشجویان بینالمللی وجود دارد به طورمثال: درآمد سالیانه آمریکا از جذب دانشجویان بین المللی تا سال 2020 بر اساس آمار سایت NAFSA ،38.7 میلیارد دلار است.
در کشورهای دیگری همچون استرالیا پذیرش دانشجوبان خارجی تا به آن حد پیش رفته که بعد از صادرات ذغالسنگ، سنگآهن و سنگهای معدن چهارمین بخش بزرگ درآمدی این کشور محسوب میشود در واقع دانشجویان خارجی، در این کشور به صورت مستقیم و هم به صورت غیرمستقیم به اقتصاد کشور کمک میکنند. در حالت اول دانشجویان با پرداخت شهریه، هزینه زندگی، هزینههای مسافرتی و توریستی به صورت مستقیم در درآمد سالانه کشور تاثیر میگذارند.
و در حالت دوم اینگونه است که خانواده و خویشاوندان دانشجویان خارجی اغلب به همان کشوری که دانشجو در آن در حال تحصیل است مسافرت میکنند و این جابجایی به نوبه خود در رشد اقتصادی کشور تاثیر مثبت دارد. (زندی منش و محمدی، 1394)
جمع بندی
با بررسی اجمالی تحولات بازار جذب دانشجویان بینالمللی در بحث عرضه و تقاضا در این جستار، نگاهی کوتاه به سهم کشورها در میزان جذب دانشجو و یا دانشجوفرستی داشتهایم.
همانگونه که اشاره شد جذب دانشجویان بین المللی همواره یکی از فرصتهای اساسی رشد و توسعه اقتصادی بوده است و رقابتهای ایجاد شده در سطح بینالمللی برای جذب هرچه بیشتر دانشجویان در کشورها، گواه آن است. در ادامه مباحث این کتاب، با تحلیل سیاستهای اتخاذ شده در کشورهای موفق در جذب و مقایسه آن با وضعیت دانشجویان بین المللی در ایران، موانع و چالشهای موجود در کشور شرح و راهکارهای پیشنهادی برای جذب و رشد بیشتر ارائه شده است.
نسخه PDFیادداشت بالا در روزنامه سازندگی را میتوانید دریافت کنید: