کتاب سیاست زبانی در بین‌المللی سازی آموزش عالی در ایران، به کوشش فیروز اصغری و به‌همت موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در زمستان 1397 منتشر شده و دارای 8 مقاله در این حوزه است.
نویسندگان این کتاب صاحب‌نظرانی از حوزه‌های مختلف زبان‌شناسی، برنامه‌ریزی زبان، متخصصان حوزه آموزش عالی و علاقه‌مندان از دیگر حوزه‌های علمی مانند جامعه‌شناسی هستند که تلاش کرده‌اند تا مخاطبان را با دیدگاه‌ها و نقطه نظرات علمی خود که متأثر از مطالعات آکادمیک بوده است، آشنا سازند.
فهرست مطالب کتاب عبارت است از:
دیباچه پژوهشکده
مقدمه/ فیروزه اصغری
بین‌المللی‌شدن آموزش عالی ایران و لزوم سیاست‌گذاری‌های زبانی مبتنی بر پژوهش/ نگار داوری اردکانی
بین‌المللی‌شدن و استفاده از زبان بین‌الملل به عنوان زبان واسط علم در آموزش عالی/ نسرین اصغرزاده
تدوین سیاست و برنامه‌ریزی آموزش زبان انگلیسی برای اهداف دانشگاهی: پیش‌شرط اساسی در روند بین‌المللی‌شدن آموزش عالی در ایران/ حسین داوری
سیاست آموزش چندزبانه در بین‌المللی‌شدن آموزش عالی/ علیرضا نصیری فیروز، غلامرضا ذاکر صالحی، مریم مشکوه
سیاست‌گذاری‌های زبانی در بین‌المللی‌سازی آموزش عالی: چالش‌ها و راه‌حل‌های کشورهای غیرانگلیسی‌زبان در رابطه با زبان تدریس/ عنایت‌اله شعبانی، شبنم رنجبر نیکخو
بین‌المللی‌شدن و سیاست زبانی در کشورهای غیرانگلیسی‌زبان/ نسرین اصغرزاده
جهانی‌شدن و زبان فارسی: نکاتی درباره برنامه‌ریزی زبان ملی/ پرویز اجلالی
نمایه
چکیده‌ای از کتاب:
گسترش برنامه‌های بین‌المللی‌سازی آموزش عالی در ایران و به‌دنبال آن افزایش مراودات آکادمیک بین‌المللی در عرصه‌های مختلف آموزشی و تحقیقاتی، افزایش تبادلات دانشجویی و تمایل برای جذب بیشتر دانشجوی خارجی در فضای رقابتی موجود در سطح منطقه و بین‌الملل، از مواردی است که توجه به نقش «زبان» به‌عنوان یک عنصر اصلی در اجرای موفق سیاست بین‌المللی‌سازی را ضروری می‌سازد.
مقاله اول به خانم دکتر داوری اردکانی به‌عنوان متخصص در حوزه برنامه‌ریزی زبان تعلق دارد. ایشان با نگاهی انتقادی ضمن تأیید سودمندی بین‌المللی‌سازی آموزش عالی و توجه به نقش زبان در آن، تردید در پذیرش نسخه‌های حاضر و آماده دیگران و تأمل در چگونگی اجرا و برنامه‌ریزی برای اجرا آن را ضروری می‌داند. خانم دکتر داوری اردکانی بر این عقیده است که انطباق نسبی مفهوم بین‌المللی‌شدن با انگلیسی‌زبان‌شدن، تصویر دقیقی از آنچه واقعاً اهداف بین‌المللی‌سازی دنبال می‌کرده است را منعکس نمی‌کند. چندزبانگی و ترویج آن، هم‌زمان از ابزار‌ها و اهداف بین‌المللی‌سازی بوده است اما تحقیق آن منوط به این است که ما از زبان در معنی زبان‌وری و زبان‌ورزی استفاده کنیم در این مقاله خواننده با سه نوع گفتمان دربارۀ زبان در بین‌المللی‌سازی مواجه می‌شود. گروه اول بین‌المللیون هستند که با دیدگاهی تجویزی با بین‌المللی‌شدن مواجه می‌شوند. گروه دوم افرادی هستند که به شرکت پویا و فعال و نه منفعلانه، به بین‌المللی‌شدن می‌نگرند. گروه سومی هم وجود دارند که به موضوع و متون بین‌المللی‌شدن آموزش عالی، نگاهی انتقادی دارند.
خانم دکتراصغرزاده نتایج حاصل از پژوهشی درباره زبان در بین‌المللی‌سازی آموزش عالی را در قالب دو مقاله در این کتاب ارائه نموده است. ایشان در مقاله اول، لازمه بین‌الملل‌شدن را تبادل با دنیای علم و لازمه تولید علم را تسلط به زبان بین‌المللی، عنوان می‌کند. نویسنده مقاله به‌صراحت از استفاده زبان واسط انگلیسی در فرایند بین‌المللی‌سازی آموزش عالی دفاع می‌نماید.
ایشان در مقاله دوم خود ضمن اشاره به تجارب کشورهای دیگر به استفاده از زبان واسط در آموزش علم، نشان می‌دهد که استفاده از زبان انگلیسی به‌عنوان زبان واسط آموزش عالی می‌تواند شامل پیامدهای بسیار مثبتی باشد. ایفای نقش کاتالیزوری برای پدیده بین‌المللی‌شدن آموزش عالی، تقویت تسلط کنشگران علم کشور به زبان بین‌المللی، تبدیل پدیده فرار مغزها به گردش مغزها، امکان انتخاب مسائل روز دنیا به‌عنوان موضوعات پژوهشی در پایان‌نامه و رساله‌های دانشجویان و فراهم کردن ایجاد فرصت ترویج زبان ملی به دانشجویان بین‌الملل در کنار تحصیل با زبان واسط، از مواردی است که در این مقاله مورد تأکید قرار می‌گیرد.
آقای دکتر داوری در مقاله خود ضمن پرداختن به اهمیت موضوع زبان در بین‌المللی‌سازی آموزش عالی، به رویکردی غیرمنفعلانه در قبال زبان انگلیسی به‌عنوان شاخص‌ترین زبان فرایند بین‌المللی‌شدن نظام آموزش عالی پرداخته است. ایشان در این مقاله ضمن پرداختن به مقوله سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی زبانی، به ارائه چارچوبی پیشنهادی مبنی‌بر بهره‌جویی از «زبان انگلیسی برای اهداف دانشگاهی» اقدام نموده است. از نظر نویسنده مقاله، توسل به چنین چارچوبی، ضمن کاستن از دغدغه‌ها و آسیب‌‌های زبان انگلیسی، با بهره‌مندی هدفمند از این زبان، ابعادی از فرایند بین‌المللی‌شدن نظام آموزش عالی در ایران را تسهیل و قابل‌تحقیق خواهد نمود.
آقای نصیری فیروز، دکتر صالحی و دکتر مشکوه ضرورت برنامه‌ریزی زبانی در بین‌المللی‌سازی را با توجه به تنوع زبانی و ارتباطات میان‌فرهنگی عنوان می‌نمایند. نویسندگان مقاله ضمن اشاره به مشکل ناشی از ترس از هژمونی زبانی و به خطر افتادن زبان مادری و ملی در پذیرش زبان انگلیسی به‌عنوان زبان واسط علم در کشورهای آسیایی، آموزش چندزبانه با استفاده از زبان بومی، ملی و بین‌المللی را پاسخی برای حل مشکل زبان در بین‌المللی‌سازی و همچنین فراهم نمودن مقدمات برای آماده کردن نسل‌های جدید در ساختن جوامع دموکراتیک در دنیای میان فرهنگی و جهانی بیان می‌کنند. از جمله راهبردهای ارائه‌شده در این مقاله می‌توان به استفاده از زبان فارسی به‌عنوان زبان ملی، زبان عربی به‌عنوان زبان مذهبی و زبان انگلیسی به‌عنوان زبان بین‌المللی و واسط علم، در سیاست آموزش چندزبانه کشور ایران اشاره کرد.
نویسندگان مقالۀ بعدی ضمن مرور چالش‌ها و راه‌حل‌های کشورهای غیرانگلیسی‌زبان در روند بین‌المللی‌سازی آموزش عالی به‌ضرورت وجود و استفاده از زبان بین‌المللی در فرایند بین‌المللی‌سازی پرداخته‌اند. از نظر نویسندگان مقاله، علی‌رغم جنبه‌های مثبت آشنایی با تجارب کشورها در خصوص سیاست زبانی آنها در بین‌المللی‌سازی، برنامه‌ریزی زبانی و اتخاذ سیاست زبانی در هر کشور منحصر‌به‌فرد و مستلزم شناسایی و بررسی شرایط و مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی کشور و همچنین ویژگی‌های گویش‌وران و افراد درگیر و نقش‌آفرینان آن است.
مقاله دکتر اجلالی از میان مقالاتی انتخاب شده است که خارج از میز تخصصی بین‌المللی‌سازی و به‌صورت جداگانه و متأثر از دغدغه ایشان به‌عنوان جامعه‌شنای تدوین شده و بخش‌هایی از آن قبلاً به چاپ رسیده است. اجلالی در این مقاله مسئله تعامل میان زبان فارسی و زبان‌های جهانی (به ویژه زبان انگلیسی) را به‌عنوان یک چالش مهم پیش روی زبان ملی ایران مطرح کرده و چاره کار را طراحی سیاست‌هایی واقع‌بینانه برای برنامه‌ریزی رابطه میان این دو زبان، عنوان کرده است. ایشان در بخشی از مقاله به موانعی جدی مانند سره‌گرایی بر سر راه این نوع سیاست‌گذاری اشاره کرده است و در انتهای مقاله در قالب بسته سیاستی، اجرای سیاست همزیستی مسالمت‌آمیز زبان‌ها، سیاست تقسیم کار میان زبان جهانی، زبان ملی و زبان قومی، سیاست مبارزه با جایگزینی واژه‌های روزمره با واژگان زبان انگلیسی و همچنین سیاست بازبینی رابطه میان خط و زبان را خصوصاً در جهت کمک به معیارسازی زبان فارسی برای فارسی‌زبانان و هم جهت تسهیل آموزش فارسی به خارجیان، اشاره کرده و آنها را مورد تأکید قرار داده است.
