تاثیر کرونا بر بازار جذب دانشجویان بین‌المللی
امروزه در بیشتر کشورهای دنیا، دانشگاه‌ها بنگاه‌های اقتصادی مستقلی محسوب می‌شوند که در ازای تقاضاهای موجود در بازار علم و فناوری به تولید کالا یا خدمات می‌پردازند و منابع مالی مورد نیاز برای اداره امور جاری و سرمایه‌گذاری در امور پژوهشی را تامین می‌کنند. یکی از منابع درآمدی شایان توجه دانشگاه‌های صاحب نام جهان، جذب دانشجویان بین‌المللی است.
براساس داده‌های منتشر شده توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال ۲۰۱۹، ۳/ ۵ میلیون دانشجو در کشوری غیر از محل تولدشان مشغول به تحصیل بوده‌اند. این جمعیت ۲ درصد از ۲۷۲ میلیون مهاجر جهان در این سال را تشکیل می‌دهد. برآوردها نشان می‌دهد این جمعیت، گردش مالی بالغ بر ۳۰۰ میلیارد دلار را در سال ۲۰۱۶ در اقتصاد جهانی ایجاد کرده‌اند؛ به گونه‌ای که تامین خدمات آموزش‌عالی برای کشورهایی همچون استرالیا و مالزی یکی از منابع اصلی درآمد ارزی محسوب می‌شود.
با توجه به موارد بالا، بررسی تاثیرات شیوع ویروس کرونا به عنوان یک پاندمی جهانی بر اقتصاد آموزش عالی حائز اهمیت است. در این راستا تلاش می شود به موضوع از زاویه دید ذی‌نفعان اصلی این بازار یعنی دانشجویان، دانشگاه‌ها و دولت‌ها نگریست. و تاثیرات این بحران را به دو دسته کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم کرد.
تاثیر پاندمی کرونا بر تحصیل دانشجویان بین‌المللی
پاندمی کرونا اکثر دولت‌های درگیر با آن را مجبور به اخذ سیاست فاصله‌گذاری اجتماعی کرده‌است. در این راستا تجمعات عمومی اعم از کلاس‌های درس، سمینارها و کنفرانس‌ها در دانشگاه‌ها با تعطیلی مواجه شده‌اند و جای آنها را نشست‌ها و کلاس‌های مجازی گرفته اند.
در تحلیل این شرایط، با دو دسته از دانشجویان مواجهیم: دانشجویان فعلی و دانشجویان آتی. در کوتاه‌مدت به نظر می‌رسد تعداد زیادی از دانشجویان فعلی قصد بازگشت به کشورهای خود را دارند تا با هزینه کمتر و آرامش بیشتر از طریق اینترنت امور آموزشی را پی بگیرند. اما مشکل این است که به دلیل سرعت احتمال بالای انتقال ویروس کرونا در وسایل حمل ونقل عمومی، پروازهای بین المللی به‌شدت کاهش یافته‌است. از سوی دیگر اکثر کشورهای درگیر در مواجهه با این شرایط، مرزهای زمینی و هوایی خود را به روی مسافران ورودی اعم از شهروندان خود یا سایر کشورها بسته‌اند. و این مانع دیگری برای بازگشت دانشجویان بین‌المللی است. همچنین نباید از مشکلاتی که برای ویزای اقامت دانشجویان در هنگام دوری بلندمدت از کشور محل تحصیلشان بروز می کند، چشم‌پوشی کرد.
تامین هزینه‌های دانشجو در دوران پاندمی
نکته بسیار مهم دیگر این است که دانشجویان بین‌المللی اکثرا برای تامین هزینه‌های روزمره زندگی خود در مشاغل نیمه وقت بخش خدمات کار می‌کنند. روند بیکاری رخ داده در کشورهای مختلف پس از شیوع بیماری حاکی از آن است که بخش خدمات در مقایسه با بخش صنعت و کشاورزی ضربه مهلک تری خورده است و بسیاری از مشاغل خدماتی از میان رفته اند. به این خاطر دانشجویان بیکار شده به زودی توان مالی خود را برای پرداخت اجاره بها و تامین مایحتاج عمومی از دست می‌دهند.
پیمایشی در استرالیا نشان می دهد تقریبا نیمی از دانشجویان بین المللی این کشور مستاجر هستند و نیمی از آنان برای پرداخت اجاره بها نیاز به کار پاره وقت دارند. بنابراین این جمعیت حدودا ۱۵۰هزار نفری به شدت در مقابل این پاندمی آسیب پذیر هستند. علاوه بر این باید گفت دانشجویان بین المللی به علت دوری از وطن از حمایت های خانواده، ارتباطات دوستانه و شبکه های محلی نیز محروم هستند.
همچنین باید توجه کرد دانشجویانی که به صورت شخصی شهریه دانشگاه را می‌پردازند، عموما بر حمایت مالی خانواده هایشان متکی هستند. ادامه وضعیت فعلی از آنجا که باعث تضعیف توان مالی خانواده ها می‌شود برای این دسته از افراد در بلندمدت بحران آفرین بوده و نهایتا می تواند به علت عدم توانایی در پرداخت شهریه موجب ترک تحصیلشان شود.
سیمون مارگینسون، مدیر مرکز آموزش عالی جهانی دانشگاه آکسفورد در این باره می‌گوید: «از آنجا که کشورهای جنوب آسیا و زیر صحرای آفریقا بیشترین ضربه را از رکود ناشی از ویروس کرونا خواهند خورد، طبقه متوسط جهانی به طور موقت کوچک می‌شود و در پی آن جریان ورود دانشجویان بین‌المللی به دانشگاه غربی متاثر خواهد شد.» در مورد دانشجویان آتی باید گفت با توجه به کاهش درآمد دانشگاه‌ها، دانشجویانی که انتظار دریافت کمک هزینه را برای آغاز دوره تحصیلشان داشته‌اند به احتمال بسیار زیاد با چالش جدی مواجه می‌شوند. بسیاری که برای ادامه تحصیل در کشوری دیگر نیاز به مدرک زبان بین‌المللی دارند با برگزار نشدن این آزمون‌ها مواجه شده‌اند و نمی توانند فرآیند اخذ پذیرش خود را تکمیل کنند.
پیمایش‌هایی که در دو ماه گذشته توسط QS وSTUDY PORTALS در مورد شرایط دانشجویان آتی انجام شده‌است، نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی از آنان برنامه تحصیلی آینده خود را تغییر داده اند. به طور مثال نتایج پیمایش STUDY PORTALS که در ۱۴ آوریل منتشر شده، حاکی از آن است که ۴۰ درصد از دانشجویان بین المللی آتی برنامه تحصیل خود را تغییر داده اند. از بین آنان ۵۰ درصد برنامه تحصیلشان را یک سال یا بیشتر به تاخیر انداخته اند، ۲۱ درصد از تحصیل در خارج از کشور منصرف شده اند، ۱۲ درصد در حال بررسی کشور دیگری برای ادامه تحصیل هستند و ۱۱ درصد از ادامه تحصیل منصرف شده اند.
دانشگاه‌های جهان در بحران کرونا
دانشگاه ها به عنوان عرضه کنندگان خدمات آموزش عالی در پی این بحران با کاهش شدید درآمد مواجه هستند. در شرایط فعلی دانشجویان از آنجا که کیفیت تحصیلات مجازی را پایین می دانند درخواست هایی را برای کاهش شهریه ترم جاری ثبت کرده اند. همچنین دانشگاه ها دیگر امکان برگزاری سمینارها، کنفرانس ها و دوره های کوتاه مدت مانند مدارس تابستانی را نخواهند داشت. بعضی تصمیم گرفته اند ترم آینده تحصیلی را برگزار نکنند و از این رو توان کمتری برای جذب دانشجویان آتی خواهند داشت و احتمالا با موجی از انصراف دانشجویان فعلی نیز مواجه خواهند شد. نیویورک تایمز پیش بینی کرده است که این بحران از تعداد دانشجویان چینی در دانشگاه های غربی به صورت قابل توجهی خواهد کاست و کاهش تعداد آنان برای دانشگاه ها که به شهریه پرداختی توسط آنان وابسته هستند غیرقابل جبران خواهد بود.
از سوی دیگر دانشگاه ها نمی توانند خدمات ارائه شده به دانشجویان بین المللی را به طور کامل قطع کنند. دانشجویانی که امکان بازگشت به کشورشان را ندارند، نمی توانند خوابگاه ها را ترک کنند و کاهش توان آنها در تامین هزینه های روزمره ضرورت برنامه های حمایتی برای کاهش آسیب‌های مادی و روانی به آنان را ایجاب می کند. همچنین دانشجویان فعلی که به سبب این بحران اتمام تحصیلشان با تاخیر مواجه خواهد شد، درخواست ادامه کمک هزینه تحصیلی‌شان را می کنند. با توجه به این شرایط دانشگاه‌ها برای ایجاد توازن بین درآمدها و هزینه های خود، رو به تعدیل نیروهای انسانی خواهند آورد.
اما دورنمای مثبتی نیز برای دانشگاه ها در اثر این بحران وجود دارد. به واسطه شرایط استثنایی فعلی، دانشگاه‌ها به تقویت زیرساخت های مجازی می‌پردازند و نیروی انسانی خود را برای تطبیق با این شرایط آموزش می‌دهند تا به نیاز دانشجویان برای آموزش مجازی پاسخ دهند و بر به کارگیری شیوه های نوینی برای برگزاری مطمئن امتحانات به صورت غیرحضوری تمرکز می‌کنند. این امر می‌تواند در بلندمدت باعث افزایش اعتبار دوره های مجازی دانشگاه ها شود و روند ظهور نسل جدیدی از دانشگاه‌های آنلاین را تسریع کند.
نقش دولت‌ها در بحران جهانی کرونا
دولت‌ها در این میان در کوتاه‌مدت و بلندمدت با خواسته هایی مواجه می شوند که پیش از آن تعهدی برای پاسخگویی به آن نداشتند. در کوتاه مدت آنان باید ترتیب بازگشت امن و ارزان دانشجویان سایر کشورها را بدهند. علاوه بر این دانشجویان بین‌المللی انتظار دارند از آنجا که در دوران ثبات منابع مالی قابل توجهی را به اقتصاد کشور مقصد خود تزریق کرده‌اند و همچنین در صورت اشتغال مالیات پرداخته‌اند، امروز در میانه بحران و تشویش ناشی از آن، تنها گذاشته نشوند و از حمایت مالی حداقلی دولت مقصد برخوردار شوند.
در میان مدت و بلندمدت، دولت ها با درخواست‌های کمک مالی دانشگاه‌ها روبه رو می شوند. این بار اضافی جدیدی بر دوش دولت‌ها خواهد بود تا مراکز علمی خود را سرپا نگه دارند که برای سال ها به صورت مستقل اداره می‌شدند. این مساله باعث افزایش بودجه‌های پژوهشی و اعطای وام‌های کمکی دولت‌ها به دانشگاه‌ها در آینده نزدیک خواهد شد.
از نظر سیمون مارگینسون پاندمی کرونا ضربه مهلکی به آموزش جهانی وارد کرده‌است و ۵ سال زمان می‌برد تا آثار منفی آن ترمیم شود و شرایط مجدد به پیش از این بحران بازگردد.
