از آنجا که جذب دانشجویان بین‌المللی در سال‌های اخیر به صنعتی درآمدزا در جهان تبدیل‌شده است، موسسات جذب از بازیگران اصلی این صنعت محسوب می‌شوند.
ناهید صادقی، پژوهشگر این برنامه نیز در یادداشت خود که در اختیار ما گذاشته، درباره اهداف راه‌اندازی موسسات جذب دانشجوی بین‌المللی صحبت کرده است. او می‌نویسد: «این نوشته اقتباسی از کتاب موسسات جذب دانشجویان بین‌المللی در ایران نگاشته‌شده توسط حمزه حاجی‌عباسی است. این کتاب به بررسی اولویت‌های سیاستگذاری و تنظیم‌گری در این حوزه می‌‌پردازد و در هشت‌فصل تدوین شده است. در فصل دوم از این کتاب، مولف به بررسی کارگزاران جذب دانشجو از نظر خدمات ارائه‌شده توسط آنان، انواع قراردادهای مربوطه و مدل درآمدی ناشی از آن پرداخته است.
کارگزاران جذب دانشجو به افراد، شرکت‌ها یا موسساتی گفته می‌شود که خدماتی از قبیل مشاوره تحصیلی و پذیرش دانشگاهی و شیوه‌های جذب را به دانشگاه‌ها و دانشجویان و خانواده‌های آنان ارائه می‌دهد. برای درک بهتر اهمیت موسسات جذب در بازار جذب دانشجویان بین‌المللی باید گفت حدود 50 هزار دانشجوی بین‌المللی در انگلستان از طریق کارگزاران جذب دانشجو به دانشگاه‌های انگلستان معرفی شدند. در استرالیا نیز تقریبا 50درصد دانشجویان بین‌المللی از همین طریق جذب شده‌اند. (2013chang,)
کارگزاران جذب می‌توانند تنها به‌صورت یک‌نفره یا به‌صورت شرکت‌های کوچک تا 50 کارمند یا شرکت‌های بزرگ‌تر با بیش از 50 کارمند در سطوح داخلی یا بین‌المللی فعال باشند و همچنین می‌توانند کارگزارانی به شکل پلتفرم‌های آنلاین باشند که به کارگزاران فردی شرکت‌های کوچک و شرکت‌های بزرگ‌تر ارائه خدمات دهند. خدماتی که این موسسات ارائه می‌کنند به سه دسته خدمت به دانشگاه‌ها، دانشجویان و دولت تقسیم‌بندی می‌شوند. رابطه این کارگزاران با دانشگاه‌ها و دانشجویان به‌صورت نمایندگی است و نوع رابطه براساس اصل امانتداری و توافق بین دوطرف تعریف می‌شود، درواقع این قراردادها به سه هدف اصلی برقرار می‌شوند.
ارائه راهنمایی روشن برای هریک از طرف‌های درگیر در مورد انتظارات، نقش‌ها، مسئولیت‌ها و تعهدات
تعیین معیارهایی برای روشن ساختن فرآیند بررسی به‌منظور سنجش موفقیت در انجام تعهدات
تعیین‌تکلیف شرایطی که در رابطه با توافق نمایندگی پیش می‌آید، به‌طور مثال نیاز به فسخ قرارداد (2013chang,)
طبیعی است قرارداد موسسات جذب دانشجو نیز با توجه به اهداف مشخص‌شده به چند دسته قابل تقسیم‌بندی است که در ادامه به آنها اشاره شده است:
توافق‌های غیررسمی که درواقع قرارداد به‌صورت شفاهی منعقد می‌شود.
توافق‌های موردی به این صورت که موسسه به دانشگاه‌هایی که با آنها قرارداد دارند یک دانشجو معرفی می‌کند. درواقع برخی دانشگاه‌ها از قراردادهای موقت استفاده می‌کنند تا پتانسیل بازار را بسنجند و وضعیت موسسات را برای ادامه همکاری ارزیابی کنند.
قراردادهای انحصاری به این معنی که موسسات به‌صورت محدود با یک مرکز آموزشی قرارداد تنظیم می‌کنند و به ارائه خدمات برای آنها می‌پردازند.
قرارداد غیرانحصاری نیز به‌حالتی گفته می‌شود که موسسات هیچ‌محدودیتی در همکاری با مراکز آموزشی ندارند.
هریک از این مدل‌های قراردادی فوق با توجه به چهارچوب بازاریابی دانشگاه‌ها مشخص و انتخاب می‌شوند و به‌صورت کلی، برای جلوگیری از مشکلات و تخلفات احتمالی بهتر است توافق به‌صورت مکتوب و رسمی بین دوطرف انجام شود. در کشور ما به‌دلیل اینکه موسسات جذب تاکنون به‌رسمیت شناخته نشده‌اند. تعداد محدودی موسسه به‌صورت غیررسمی در این حوزه فعالیت می‌کنند و درواقع توافق بین دوطرف به‌صورت غیررسمی صورت می‌گیرد و این مساله به‌دلیل عدم وجود قرارداد شفاف، باعث بروز مسائل و مشکلات زیادی می‌شود که درصورت بروز نمی‌توان آن را به‌صورت قانونی رسیدگی و رفع کرد.
اما مدل‌های درآمدی موسسات جذب با توجه به سیاست‌های جذب دانشجو در کشورهای مختلف و راهبردهای بازاریابی دانشگاه می‌تواند به سه حالت باشد. دریافت وجه از دانشگاه بر پایه کمیسیون، دریافت وجه از دانشجو و دانشگاه یعنی از هر دوطرف یا فقط به‌صورت دریافت وجه از دانشجو باشد.
شیوه کمیسیون بیس به این صورت است که موسسات با توجه به قراردادی که با دانشگاه‌ها دارند به‌ازای جذب هر دانشجو، میزانی از شهریه ثبت‌نامی دانشجو را از دانشگاه دریافت می‌کنند. درواقع این مدل مرسوم‌ترین شیوه درآمد موسسات جذب در جهان است.
موسسات جذب دانشجو یکی از بازیگران اصلی این صنعت درآمدزا محسوب می‌شوند
شیوه درآمدی موسسات جذب غیررسمی که در ایران فعالیت می‌کنند نیز بر همین اساس است. دانشگاه به‌ازای هر دانشجویی که توسط موسسه معرفی می‌شود 10 درصد از کل شهریه را به آنها اختصاص می‌دهند. معمولا پرداختی پس از شروع تحصیل دانشجو و بعد از یک سال (دو ترم تحصیلی) صورت می‌گیرد. برخی موسسات جذب در ایران که با دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم (رشته‌های غیرپزشکی) همکاری می‌کنند، به‌دلیل سود کم و دریافتی پایین، علاوه‌بر 10 درصد شهریه که توسط دانشگاه پرداخت می‌شود، هزینه دیگری به‌عنوان هزینه ثبت‌نام تعریف می‌کنند که این هزینه را از دانشجو دریافت می‌کنند.
از آنجا که جذب دانشجویان بین‌المللی در سال‌های اخیر به صنعتی درآمدزا در جهان تبدیل‌شده است، موسسات جذب از بازیگران اصلی این صنعت محسوب می‌شوند. کشورهای پیشرو در این صنعت، به قانونگذاری برای ساماندهی فعالیت‌های موسسات جذب به‌عنوان یکی از راهبردهای اساسی بازاریابی در این حوزه پرداخته‌اند. برای گسترش این صنعت و رونق آن در کشور ما نیز می‌توان با بررسی و شناسایی ظرفیت‌های این موسسات و با توجه به شرایط آموزش عالی کشور شرایط و بسترهای لازم جهت فعالیت قانونی آنها فراهم شود تا بتوانند به بازدهی بیشتر این صنعت نوظهور در کشور کمک کنند.
یادداشت بالا در تاریخ 7 بهمن 1400 در صفحه 6 روزنامه فرهیختگان منتشر شده است.
